Extra Reading: Units 26 - 31

1. The Rivals
   
   This passage follows on from 16.7 above
   

   Erant in ea legione fortissimi viri centuriones qui iam primis ordinibus adpropinquarent, Titus Pullo et Lucius Vorenus. hi perpetuas inter se controversias habebant, uter alteri anteferretur, omnibusque annis de loco summis simultatibus contendebant. ex his Pullo, cum acerrime ad munitiones pugnaretur, 'quid dubitas' inquit 'Vorene? aut quem locum tuae probandae virtutis exspectas? hic dies de nostris controversiis iudicabit.' haec cum dixisset, procedit extra munitiones quaque hostium pars confertissima est visa, inrumpit. ne Vorenus quidem sese tum vallo continet, sed omnium veritus existimationem subsequitur. mediocri spatio relicto Pullo pilum in hostes inmittit atque unum ex multitudine procurrentem traicit. quem percussum exanimatumque scutis protegunt hostes, in illum universi tela coniciunt neque dant progrediendi facultatem. transfigitur scutum Pulloni et verutum in balteo defigitur. avertit hic casus vaginam et gladium educere conanti dextram moratur manum impeditumque hostes circumsistunt. succurrit inimicus illi Vorenus et laboranti subvenit. ad hunc se confestim a Pullone omnis multitudo convertit; illum veruto transfixum arbitrantur. Vorenus gladio rem comminus gerit atque uno interfecto reliquos paulum propellit; dum cupidius instat, in locum inferiorem delatus concidit. huic rursus circumvento subsidium fert Pullo, atque ambo incolumes compluribus interfectis summa cum laude intra munitiones se recipiunt. sic fortuna in contentione et certamine utrumque versavit, ut alter alteri inimicus auxilio salutique esset neque diiudicari posset, uter utri virtute anteferendus videretur.

   
   
2. Death of Lesbia's sparrow (cf. 11.2/18)
   
   Lugete, O Veneres Cupidinesque,
   et quantum est hominum venustiorum:
   passer mortuus est meae puellae,
   passer, deliciae meae puellae,
   quem plus illa oculis suis amabat.
   nam mellitus erat suamque norat
   ipsam tam bene quam puella matrem,
   nec sese a gremio illius movebat,
   sed circumsiliens modo huc modo illuc
   ad solam dominam usque pipiabat:
   qui nunc it per iter tenebricosum
   illuc, unde negant redire quemquam.
   at vobis male sit, malae tenebrae
   Orci, quae omnia bella devoratis:
   tam bellum mihi passerem abstulistis.
   O factum male! O miselle passer!
   tuā nunc operā meae puellae
   flendo turgiduli rubent ocelli.
   
   
3. Old age at Sparta
   
   

   Lysandrum Lacedaemonium cuius modo feci mentionem, dicere aiunt solitum Lacedaemonem esse honestissimum domicilium senectutis; nusquam enim tantum tribuitur aetati, nusquam est senectus honoratior. quin etiam memoriae proditum est, cum Athenis ludis quidam in theatrum grandis natu venisset, magno consessu locum nusquam ei datum a suis civibus: cum autem ad Lacedaemonios accessisset, qui legati cum essent, certo in loco consederant, consurrexisse omnes illi dicuntur et senem sessum recepisse. quibus cum a cuncto consessu plausus esset multiplex datus, dixisse ex iis quendam Athenienses scire quae recta essent, sed facere nolle.

4. Aeneas meets the shade of Dido in the Underworld
   
   'Infelix Dido, verus mihi nuntius ergo
   venerat exstinctam ferroque extrema secutam?
   funeris heu tibi causa fui? per sidera iuro,
   per superos et si qua fides tellure sub ima est,
   invitus, regina, tuo de litore cessi.
   sed me iussa deum, quae nunc has ire per umbras,
   per loca senta situ cogunt noctemque profundam,
   imperiis egere suis: nec credere quivi
   hunc tantum tibi me discessu ferre dolorem.
   siste gradum teque aspectu ne subtrahe nostro.
   quem fugis? extremum fato quod te alloquor hoc est.'
   talibus Aeneas ardentem et torva tuentem
   lenibat dictis animam lacrimasque ciebat.
   illa solo fixos oculos aversa tenebat
   nec magis incepto vultum sermone movetur
   quam si dura silex aut stet Marpesia cautes.
   tandem corripuit sese atque inimica refugit
   in nemus umbriferum, coniunx ubi pristinus illi
   respondet curis aequatque Sychaeus amorem.
   

(c) Gavin Betts 2000